12/11/2012

א מעשה מיט א פארלוירענער מינוט

געשען איז עס מיט א מינוט וואס האט זיך ארויסגעריסן פון איר שעה. דאס מינוטקעלע האט זיך געטראפן אין א ווילד-פרעמדן שטח, אן קיין דירעקציעס און אנווייזונגען וואו צו גיין. די כללים פון אפגרעניצן א מאמענט זענען דא אנדערש, האט דאס מינוטקעלע א צעשוידערטע זיך געכאפט. תחילת האט זי געטראכט פון זיך ארויסלאזן וואנדערן. אפשר וועט דאס מזל איר אפגליקן, האט זי, מיט'ן לעצטן טראפן צעשווימענער אריענטאציע, זיך געקלערט. אפשר וועל איך זיך אנשטויסן אין א מינוטישן ישוב און דארט באקומען א שטיקל עצה. אבער, האט זי א צעמישטע זיך אנגעכאפט ביי א סעקונדע, דא איז דאך בכלל נישט פאראן אזא זאך ווי ברייט און לענג. אלץ איז ווערטיקאל, און גאר אָן פלאץ! 

א שרעק. 

וואס איז דאס נאר א שעה, האט די מינוט געפרואווט זיך דערמאנען. נישטא אזא זאך! ס'איז געווען א דמיון. מיינע שוועסטער-מינוטן "דארט" לעבן אין א שרעקליכן טעות! זיי פארשווענדן זייער עקזיסטענץ אויף עפעס א פאנטאזיע. 

אבער פארט, פון וואו קום איך? וואו באלאנג איך? וואוהין ציט מיך יעצט? כ'זע דאך אז כ'וויל צוריקגיין; דאס הייסט, אויב וויל זיך מיר אוועקגיין פון דא, מוז דאך זיין עפעס א דארט וואו כ'וויל זיין אנשטאט. אבער וואו איז "דארט"? א רגע: וואס איז דאס בכלל "דארט"? אלעס הייבט זיך אן און ענדיגט זיך מיט מיין "זיין". וואס חלומ'ט זיך מיר פון א דארט און דעמאלט? דאס זענען פאנטאזיעס, שיריים פון א בייזן חלום. 

אזוי איז די צעמישטע, נאקעטע מינוטקעלע געבליבן ווי זי איז, אין צווישן-צושטאנד. מיט א פסיכיק פריי פון יעדן ממשות אבער באשפרענקלט מיט איבערבלייבענישן פון "דא" און "דעמאלט", האט דאס מינוטקעלע א רעזיגנירטע איינגעדרעמלט אויף אייביג. 

איך בין דורך דער גאנצער צייט געשטאנען א געשפאנטער אויף דער אנדערער זייט. איינמאל ס'איז מיר קלאר געווארן, אז די אנטלאפענע מינוט האט זיך מייאש געווען פון איר ארט אין שעה און וועט זיך דארט מער נישט אומקערן, בין איך א באגייסטערטער דארט אריינגעשפרונגען. (כ'האב, דעם אמת געזאגט, געציטערט פון דעם שריט. ווער ווייסט וואס איך וועל דארט זען? אבער, כ'וועל דאך נישט ארויסלאזן אזא געלעגנהייט. קיין נאר בין איך נישט!)

כ'וועל אייך נאך אפשר אמאל דערציילן וואס איך האב אלץ געזען דארט, אין ליידיגן פלאץ, אין שכינות פון וויברירנדע מינוטן, געיאגט פון עפעס אן אויסגעטראכטער מעשה וועגן פריער, יעצט און שפעטער. אבער קודם וועל איך מוזן ווי-עס-איז ארויסקריכן פונעם יעצטיגן יעצט אין וועלכן כ'בין שטעקן געבליבן. 



12/02/2012

ג-טליכע שפרינג ברעטער

אין אידישקייט, ווי אנדערע רעליגיעס און טראדיציעס, איז פאראן א באלעבאטישע ליטעראטור ארום דעם פענאמען "ג-ט". פון חקירה-פילאסאפיע ביז חסידיזם און ווייטער די היינטצייטיגע קארליבאך-קולטור, פרואווען אלע צו דערנענטערן דעם מושג פון ג-טליכקייט צום מענטש (אדער מענטש צו ג-טליכקייט, געוואנדן אינעם ספעציפישן צוגאנג).

ס'איז פשוט, אז ס'איז נישט פאראן דער מיטל וואס קען אריינפירן דעם מושג ג-ט אין דער מענטשליכער השגה. וויאזוי זאל דען א מענטש קענען פארשטיין עפעס וואס געפינט זיך "אינדרויסן" פון אלעם וואס עקזיסטירט, אריינגערעכנט השגה אליין? 

איך האב אמאל פארשטאנען אז חקירה פרובירט נישט מער ווי זאגן אז ס'איז מוז זיין אז "עפעס" איז דא פאראן, וואס איז למעלה אונזערע השגות. פילאסאפיע בויט אויף א לאגישן "קעיס" פאר א סיבה ראשונה, א ממציא לכל הנמצאים. אמת טאקע, זאגט די חקירה, אז די "זאך" וואס קומט נאך דער מסקנא איז אוממעגליך צו באגרייפן; קענען מיר אבער אוועקשטעלן ווי א פאקט, אז דער דאזיגער אומבאגרייפבארער עפעס עקזיסטירט.

אבער איך מיין אז דאס איז נישט אינגאנצן ריכטיג. ג-טליכקייט לאזט זיך מיט'ן שכל קיינמאל נישט באנעמען. דער איינציגער אופן ווי מיר קענען ווי-עס-איז האבן א שייכות דערמיט איז דורך זי דירעקט פילן -- אזא סארט עמאציאנעלע איבערלעבעניש, וואס, פונקט ווי ג-טליכקייט אליין, לאזט זיך נישט מגדיר זיין אין ווערטער. מען קען וועגן אזא איבערלעבעניש רעדן און רעדן פון היינט ביז מארגן; דאס געפיל בלייבט אבער אן איבערלעבעניש וואס וועט פארשטאנען ווערן בלויז דורך עמיצן וואס האט עס שוין געפילט. 

אנקומען צו דעם געפיל איז זייער א שווערע זאך. די עיקר שוועריגקייט שטעקט אינעם שכל, אינעם מוח, אינעם עגא, אינעם טראכטן. דער שכל, דער עגא, זיצט ביי יעדן מענטש ביים רעדל פון וואו ער קאנטראלירט אלעס -- אפילו ווען מיר באמערקן עס נישט דירעקט. דער שכל קען אבער דעם מושג ג-טליכקייט נישט באנעמען. דער שכל אנאליזירט, קאטאגאריזירט, חקר'נט -- אלעס וואס די דאזיגע איבערלעבעניש, א פענאמען מחוץ דעם שכל'ס תחום, איז נישט. 

ג-טליכע דערפארונג הייבט זיך אן דארט וואו דער שכל-עגא ענדיגט זיך -- פינקטליכער, א שריט-צוויי נאך דעם. ארויסלאזן דעם עגא פון בילד איז אבער מורא'דיג שווער; דער עגא-שכל איז ראפינירט קלוג ביז גאר. ער קעמפט פאר זיין פאזיציע, אלס דער צענטראלער קאנטראל צענטער פונעם מענטש, מיט דעם זעלבן אייפער פון א מענטש וואס שלאגט זיך אויף זיין לעבן.

באקעמפן דעם עגא איז טאקע אין רוב פעלער א זינלאזע קריג, ווייל דער עגא וועט כמעט אייביג מנצח זיין דעם רצון. דער שכל/מוח וועט יעדע זאך אנאליזירן, און ווען דער מענטש וועט פרובירן "איגנארירן" דעם מוח, וועט ער זיך נעמען אנאליזירן אט דעם נעמליכן צושטאנד: דעם איגנארירטן מוח...

עס איז אבער פאראן א וועג, וואס דערמעגליכט אויסקרויזן דעם שכל-עגא אנשטאט אים אומברענגען. דאס איז אזא טריק זיך צו דערשלאגן צו דער תוך-עסענץ פון דער נשמה דורך אן אומוועג. עס באשטייט פון טראגן דעם מוח צו א מצב וואס ער קען נישט באגרייפן, מיט וועלכן ער ווייסט נישט וויאזוי זיך אומצוגיין. דעמאלט איז סך גרינגער אים אפצושטעלן פונעם כסדר'דיגן מחשבה-שטראם. ווען א קאמפיוטער דארף זיך ספראווען מיט אן אויפגאבע וואס ער איז נישט פראגראמירט געווארן צו טאן, וועט ער זיך אפשטעלן. ער וועט אפשר פרובירן פארשטיין די אויפגאבע, אבער איינמאל ער זעט איין אז דאס איז עפעס העכער זיינע מעגליכקייטן, וועט ער זיך אפשטעלן און אויפגעבן.

דאס זעלבע, אויף א מער באגרעניצטן פארמאט, געשעט מיט'ן מוח ווען ער טרעפט זיך מיט אן אויפגאבע וואס איז מחוץ זיינע מעגליכקייטן.

דאס, מיין איך, איז איינער פון די צילן מיט חקירה. זי שטעלט אוועק א יסוד פאר א מציאות פון א סיבה לכל סיבות -- עפעס וואס איז אינגאנצן "אינדרויסן" פון עקזיסטענץ. דער מענטשליכער מוח קען אט אזא מין "עפעס" בשום אופן נישט באגרייפן. ער פרואווט, אבער סוף כל סוף וועט ער מוזן אויפגעבן. אויב דער מענטש, דער אייגנטליכער בעל הבית, זאל זיך לאזן, וועלן די מחשבות זיך, אזוי צו זאגן, אפריקן אין א זייט. דעמאלט איז א שעת הכושר צו קענען פילן.



10/22/2012

וואו איז דער באשעפער?

מלאכים, שרפים, חיות ואופני הקודש פרעגן: וואו איז דער  באשעפער? אוי וויי, וואס ענטפערט מען זיי: "לית אתר פנוי מיניה."
מלאכים, שרפים, חיות ואופני הקודש פרעגן: וואס איז דער באשעפער? אוי וויי, וואס ענטפערט מען זיי: "לית  מחשבה תפיסה ביה כלל.


א ג-ט וואס איז אין סוף אין יעדן הינזיכט און אופן ווי דער פראז קען נאר פארשטאנען ווערן, קען קיינמאל נישט באגריפן ווערן. געפינען מיר דאך אבער אזעלכע זאכן ווי "דביקות בהשם", דאווענען צום אויבערשטן, און נאך. וואס איז פשט: ווי קען א מוגבל האבן שייכות, קאנטאקט, מיט א וועזן וואס איז באמת כולל דעם עצם עקזיסטענץ פון דעם אייגנליכן מענטש, וואס זוכט צו מאכן אט אזא קאנטאקט? 

איז דער אמת אז לעולם וואלט אזא זאך אוממעגליך געווען. און נישט נאר וואלט עס בפועל נישט געווען מעגליך, נאר מיר וואלטן ניטאמאל געמעגט אזוי טראכטן. די סיבה פארוואס מיר מעגן דאווענען, רעדן צו ג-ט, איז ווייל ער אליין האט אונז דערויף געגעבן רשות. און דאס איז אויך די סיבה פארוואס מיר קענען באווייזן צו אנטוויקלען אזא מין "שייכות", וואס איז לעולם אוממעגליך. 

וויל זיך אבער נאך אלץ פארשטיין וויאזוי די זאך "ארבעט": וואס איז די "מעכאניזם" פון דעם דאזיגן פראצעס, דביקות בהשם? 

דער ענטפער אויף דעם ליגט אינעם ענטפער פונעם פריערדערמאנטן ניגון (וואס ווערט מיוחס, דאכט זיך, צום ריזינער. דער ענטפער זעלבסט קומט פון זוהר). 

די צוויי שאלות, "וואו" און "וואס", זענען זייער שכל'דיגע פראגעס פאר עמיצן אויף א זוך-מיסיע. מען קען דאך נישט זוכן פאר'ן וויסן פריער וואס די געזוכטע זאך איז און וואו מען דארף זי זוכן. די תירוצים, "נישטא קיין פלאץ וואס איז פריי פון אים" און "ס'איז דעם געדאנק אוממעגליך אים צו באנעמען", זענען נישט קיין "תיקו", נאר די אמת'ע, אייגנטליכע ענטפערס אויף די קשיות. לאזט מיך מסביר זיין. 

דעם אויבערשטן -- פינקטליכער: ג-טליכקייט -- קען מען געפינען און פילן. מען קען ג-טליכקייט פילן גענוג קלאר און שארף, אז דער מענטש זאל זיין הונדערט פראצענט איבערצייגט אין דעם אמת פון וואס ער פילט. אבער כדי אים צו געפינען דארף מען אים פריער זוכן. וויאזוי זוכט מען אים?

מען קען ג-ט נישט זוכן אויף א געוויסן פלאץ, ווייל ער איז דאך למעלה מן המקום. ער געפינט זיך אויך נישט דווקא אין א באשטימטער צייט, ווייל ער איז למעלה מן הזמן. צוליב דער זעלבער סיבה געפינט ער זיך נישט דווקא אין א באשטימטן מענטש -- אדער סיי וועלכער אנדערער זאך אינערהאלב דער בריאה. 

די גאנצע פראבלעם, אבער, איז נאר שייך אויב מיר זוכן ג-ט. דעמאלט איז דאך באמת נישט שייך צו אפילו זוכן. ג-טליכקייט, איז אבער שוין א צווייטע זאך. דאס קען מען יא געפינען. ג-טליכקייט איז אן אנטפלעקונג, א שטראל, פון עפעס וואס איז העכער אונזערע השגות. כלפי ג-ט אליין, קען מען אפילו אט דעם זאץ, "העכער אונזערע השגות", נישט זאגן. ווייל איינמאל אין סוף, קענען מיר אים שוין נישט מגביל זיין, אפילו מיט אן אי-הגבלה, וואס איז אויך, סוף כל סוף, אזא מין מענטשליכער פרואוו פון מגדיר זיין. 

ג-טליכקייט, וואס איז בפירוש יא עפעס העכער אונזערע השגות, לאזט זיך פילן און משיג זיין -- אבער טאקע דווקא נאר דארט, אויף אן ארט העכער אונזערע השגות. דארט קען מען איר זוכן, און אויב מען זוכט, וועט מען איר סוף כל סוף געפינען -- טאקע דארט, העכער אונזער השגה.

אונזער השגה ווי מענטשן קען מען סומירן אין צוויי יסודות: דעם שכל און די עגא-אידענטיטעט. די צוויי זאכן דעפינירן דעם מענטש. אין דער סעקונדע וואס דער מענטש באווייזט זיך ארויסצורייסן פון די צוויי הגבלות, וועט ער באלד פילן דעם "העכערס"/ג-טליכקייט. 

די בריאה איז איין גרויסע מאניפעסטאציע פון אלוקית. אין דעם זינען איז דאס גאנצע באשאף איין גרויסע "זאך". די עקזיסטענץ פון דעם "איך" מיט וואס יעדער מענטש ווערט געבוירן, אט דאס שטייט אין וועג פון זען דאס וואס איז די גאנצע צייט דא. ווען דער מענטש באווייזט ארויסקריכן פון דעם עגא-איך, ווערט די שטער באזייטיגט, און ער זעט באלד די "גאנצקייט" און "אייניגקייט". די דאזיגע איבערלעבעניש קען נישט באצייכנט ווערן אנדערש ווי ג-טליך. אזוי זאגן די וואס האבן עס שוין געפילט.

דאס איז וואו דער באשעפער איז: לית אתר פנוי מיניה. ג-טליכקייט איז דער נעקסטער שטאפל נאך דעם. און זי קומט דארט פון זיך אליין. איינמאל א מענטש "גייט ארויס" פון זיך, קומט ער אויף דער אנדערער זייט טיר אריין אין א ג-טליכער איבערלעבעניש.

אבער, וואס איז ער, דער באשעפער -- דער ג-טליכקייט וועלכע מיר קענען יא פילן? איז דער ענטפער, אז דאס איז אזא וועזן וואס לאזט זיך נישט באגרייפן מיט דער מחשבה. נישט אז ער איז נישטא, אדער כ'ווייס נישט וואס ער איז; נאר דאס גענוי איז זי, די ג-טליכקייט: אַן אִי-תפיסת מחשבה. קריך ארויס פון דעם מחשבה-אָרביט, וועסטו אריין אין דער געזוכטער ג-טליכקייט. 

ג-טליכקייט איז דא און יעדער קען זי פילן. מען דארף זי נאר זוכן. וואו געפינט מען איר? זי איז עפעס וואס פילט אן כל היקום. וואס איז זי? א העכער-אונזער-השגה וועזן. לאז דעם עגא ווערן אויס און קריך איבער דעם ראנד פון מחשבה, וועסטו זי זען קלאר און פשוט, אן קיין קונצן און פשט'לעך.



9/20/2012

מזמור השתיקה

דו ביזט דא און דארט,
אינעווייניג און אינדרויסן,
איבער און אונטער, אויבן און אונטן.

דו ביזט ער און זי,
שוואך, און שטארקער ווי גבורה,
נאריש, אבער קלוגער ווי חכמה אליין.

דו ביזט גארנישט און אלעס,
ווייניגער ווי נול און מער ווי לעצטן ציפער,
דו ביזט דער פרט, און אויך ענדגילטיג-כולו כלל.

ביזט מאסע און שטיק,
ברענענדיג-פייער און אייז-וואסער,
די סתירה-היפוך און סינטעז-סימעטריע אויפאמאל.

ווייל אלץ וואס מיר פילן איז דא און דורך אונז,
אלץ וואס מיר טראכטן איז באפארבט מיט אונזער השגה,
אלץ וואס מיר זאגן איז באגרעניצט צו אונזער דא-יעצט צושטאנד.

ביים דאווענען זאגן מיר וואס נוסח התפילה דערלויבט.
פון נוסח און ווייטער איז יעדעס ווארט א טריט נאענטער צו ווייניגער.
וויל זיך אבער דיר אויסדריקן א בין השמשות'דיגס -- א צווישן ערב-בוקר-וצוהריימ'דיגס.

וועל איך דיר זינגען א שווייגנדיגס.



8/22/2012

דער סיסטעם -- א פערספעקטיוו

פאראן ווייניג באגריפן אין אונזער טעפל וואס ברענגט אויף אזויפיל ליידנשאפט און א געמיש פון געפילן מקצה אל  הקצה ווי "סיסטעם". "דער סיסטעם" מיינט געווענליך דעם כלל-כולו לעבנסשטייגער פון חסידים און חסידישע אידן. עס נעמט אריין אונזערע בתי חינוך, מהלך החיים, מהלך המחשבה, התנהגות, געשמאקן, וועלט-אויסקוק וכו' וכו' -- א וכולהו אויפ'ן וכולהו. "סיסטעם" אין דעם קאנטעקסט איז אזוי ברייט, טיף, און ארומנעמיג, אז ס'איז כמעט אוממעגליך צו געהעריג דעפינירן.

אינעם "סיסטעם" לעבן טויזנטער מענטשן -- אלערליי מענטשן, מיט אלערליי נויגונגען, געדאנקענגענג, מאס פרומקייט אא"וו. דער סיסטעם האט זיך אנטוויקלט אין די יארן נאך דער לעצטער וועלט-קריג, דורך די גאר פרומע אידן וואס האבן געוואלט פארזעצן מיט א גאר-פרומען מהלך החיים. אין משך פון דער צייט האט דער סיסטעם זיך אנטוויקלט און צעצווייגט. 

דער סיסטעם האט אויפגעהאדעוועט נייע דורות -- טויזנטער מענטשן, קינדער און אייניקלעך פון די יסודי ומייסדי הסיסטעם. די נייע דורות זענען נישט באשטאנען פון מענטשן וואס האבן זיך פרייוויליג אנגעשלאסן אינעם סיסטעם, נאר פון אזעלכע וואס זענען שוין געבוירן געווארן אין די גרעניצן פון דעם סיסטעם. ווען די דאזיגע סיסטעם-געבוירענע מענטשן זענען אונטערגעוואקסן און אנגעהויבן קוקן און טראכטן, האבן זיי זיך צומאל געפונען אין א מצב וואס איז זיי נישט געפעלן געווארן. זיי האבן געהאלטן -- זיי האלטן -- אז ווי ערוואקסענע און יחידים האבן זיי א רעכט צו אליין טראכטן און באשליסן וואס צו טאן מיט זייער לעבן. 

פון דא און ווייטער, צעטיילן זיך די דאזיגע סיסטעם-קריטיקירנדע מענטשן אין עטליכע קאטעגאריעס. אבער די חילוקים זענען נישט נוגע צו דער טעמע. איך וויל זיך בעיקר אפשטעלן אויפ'ן חלק הנוגע למעשה. דער חלק הטעאריע -- וואס איז נישט גוט, פארוואס ס'איז נישט גוט, וואס מען וואלט געדארפט טאן, וויאזוי דאס אויסצופירן -- קענען זיין געשמאקע שמועס-טעמעס. איך וויל יעצט פרואווען בלייבן פאקוסירט אויף וויאזוי צו גיין פון דא און ווייטער, דהיינו, נאך דעם וואס דער סיסטעם איז שוין יא דא און מיר זענען דערינען.

די ערשטע זאך וואס איך פרואוו זיך האלטן פאר די אויגן ביים אנאליזירן דעם סיסטעם איז, אז אפילו אלע נעגאטיווע זאכן וואס ווערן צו אים צוגעשריבן זאלן זיין אינגאנצן אמת, איז נישטא אויף וועמען צו זיין ברוגז. דער סיסטעם האט זיך אנוויקלט און אנטוויקלט זיך ווייטער לויט די אומשטענדן, געשעענישן, און מענטשן וואס וואוינען אין אים. דער סיסטעם איז נישט אנטשטאנען פון איין יחיד אדער גרופע פון יחידים וואס האט זיך אוועקגעזעצט פארשרייבן א בלו-פרינט וואס איז דערנאך אויסגעפאלגט געווארן. דער סיסטעם, ווי יעדער סיסטעם, האלט אין איין זיך טוישן. די שינויים געשעען שטיל, פאמעליך, ריקן זיך אריין כמעט אומבאמערקט. אבער אויב קריכט מען ארויס, אזוי צו זאגן, פונעם יעצט, און מען באטראכט דעם "ביג פיקטשור", זעט מען עס קלאר. 

אויב דער סיסטעם איז א פועל יוצא פון, לאמיר עס אנרופן, סאציאלער עוואלוציע, בלייבט נישט איבער אויף וועמען זיך צו בייזערן, אויסער אויפ'ן עצם פראצעס. זיך ברוגז'ן אויף א פראצעס האט דאך אבער נישט קיין פשט. איז די ערשטע זאך, אפילו אויב מען איז פארווייטאגט, זאל מען נישט לאזן די ווייטאג זיך פארוואנדלען אין א כעס, ווייל דעמאלט ווערט דער פאָקוס צעשווימען. 

נאך דארף מען געדענקען, אז די עלטערן און משפחה, וואס "שטייען אין וועג" פונעם מענטש צו טאן וואס ער האלט פאר ריכטיג, זענען אויך טייל פונעם זעלבן סיסטעם. איז, אפילו יענע זאלן זיין 100 פראצענט אומגערעכט מיט'ן נישט פארשטיין א משפחה-מיטגליד וואס וויל לעבן אנדערש ווי ער איז אויפגעברענגט געווארן, זענען זיי, נאך אלעם, פראדוקטן פון א סיסטעם וואס זיי האבן נישט געשאפן. דער זעלבער סיסטעם האט זיי אויסגעשטעלט אנצוקוקן די וועלט און דאס לעבן מיט א געוויסן בליק; און דער זעלבער סיסטעם האט זיי פראגראמירט צו טראכטן און זיך אויפפירן וויאזוי זיי טראכטן און פירן זיך אויף. (היפאקריטן, שלעכטע מענטשן, "קאנטראל פריקס" זענען אויך פאראן איבעראל בשפע ובהרחבה.)

במילא, אפילו מיר זאלן אננעמען אז זיי זענען נישט גערעכט, איז ריכטיגער זיי אנצוקוקן ווי קאלעגע-קרבנות -- אדער ווי מענטשן מיט גוטע און שלעכטע נטיות, ווי זיי וואלטן געווען סיי וואו -- איידער טייל פון דער פראבלעם. 

בנוגע סיסטעם ווי א קאנצעפט, דארף מען אין אכט נעמען אז די וועלט באשטייט פון א סך קליינע סיסטעמס. כמעט יעדע געזעלשאפט לעבט און פונקציאנירט אויפ'ן דיקטאט פון געזעצן און נארמעס. אין יעדער קולטור זענען פאראן זאכן וואס זענען אומאקצעפטירבאר. יעדעס לאנד האט די מושגים פון גוט און שלעכט. כמעט יעדער מענטש האט פאר זיך רויטע ליניעס, וואס אויב זאל ער זיי איבערטרעטן וועט ער זיך טרעפן "אויף צרות". אין א סיסטעם וואו דער יחיד באקומט מער פרייהייט און ברייטערע ברירות, איז די ערווארטונג אויך העכער און ברייטער. אנטוישונג, ובכן, קומט אויך אפטער, שנעלער, און שארפער. אין יעדער געזעלשאפט זענען פאראן גרעניצן, וואס אויב וואגסטו זיי איבערטרעטן, וועלן די ארומיגע דעם איבערטרעטער אויסשפייען.

איז, סיסטעם כשלעצמו איז נישט קיין עקסקלוסיווע דערשיינונג דווקא ביי אונז. סיסטעם איז נישט גוט אדער שלעכט. ס'איז א פאקט פון לעבן. כך הוא דרכו של עולם. 

לאמיר יעצט רעדן פון אונזער סיסטעם. ס'איז קלאר אז אונזער סיסטעם האט פעלערס. פארוואס איז עס קלאר? ווייל יעדער סיסטעם, ווי גוט ער זאל נאר זיין, איז געפלאגט פון חסרונות. מיר זעען דאך אויך אז עס זענען ביי אונז פאראן אזעלכע, פאר וועמען דער סיסטעם ארבעט נישט. למעשה אבער קען מען זאגן אז דער סיסטעם ארבעט יא פאר'ן רוב. וויבאלד א סיסטעם איז בהכרח געצילט אויפ'ן כלל, לאזט זיך זאגן אז דער סיסטעם ארבעט. 

עס זענען פאראן די פאר וועמען דער סיסטעם ארבעט נישט. עס זענען פאראן אזעלכע וואס קענען באצייכנט ווערן אפילו ווי קרבנות פונעם סיסטעם. אבער, ווידעראמאל, אזעלכע זענען פאראן איבעראל. ס'איז נאכנישט באשאפן געווארן דער סיסטעם וואס איז פולשטענדיג גוט און פריי פון פראבלעמען. מיר האבן אונזערע, אנדערע האבן זייערע. אלץ און איבעראל באשטייט פון א געמיש פון פרייד און טרויער, הרחבה און אנגסט, ליבע און שנאה, גליקליך און שרעקליך. די פרטים פון לעבן נעמען אן פארשידענע פארמען און דריקן זיך אויס אויף אנדערע וועגן. די סך-הכל באלאנץ איז אבער אייביג און איבעראל א קוגל פון ביידן. 

במילא איז דער פאקט וואס דער סיסטעם פונקציאנירט נישט מיט א פולשטענדיגן שלימות נישט קיין סיבה פון אים אוועקצונעמען דעם זכות קיום.

די יחידים וואס שטויסן צוליב פיין און ליידן וואס זיי גייען דורך אינעם און פונעם סיסטעם קען מען נישט דן זיין. אין רוב פעלער איז זיי באמת ענג. אפגעזען וואס דער גורם זאל נישט זיין, טוט זיי עפעס וויי, און אויב ס'טוט וויי, שרייט מען. אויב שרייען איז נישט קיין אפציע, ווייל דאס עצם שרייען איז ביי אונז אפגעפרעגט, שטויסט מען. אויב עפעס טוט וויי און דאס געשריי ווערט דערשטיקט, וועט די ווייטאג געפינען אן אנדערן אופן וויאזוי ארויסצוקומען.

איך פרואוו די דאזיגע יחידים נישט דן זיין, און אויב דער דאזיגער יחיד איז מיר א באקאנטער, א גוטער פריינט, פרוביר איך אים פארשטיין אויך. איך רעד אבער יעצט נישט פון דעם מיעוט, נאר דעם סיסטעם און דעם כלל.

יא און נאכאמאל יא, דער סיסטעם איז נישט ריין פון פראבלעמען און קען דערהייבן תיקונים. דאס איז קלאר. מצד השני, אבער, אז מיר וועלן אריינקוקן אינעם עבר וועלן מיר זען אז עס זענען אייביג געווען אזעלכע וואס זענען "ארויסגעפאלן", וואס האבן איבערגעלאזט דעם סיסטעם. "ארויסגעפאלן" צי "אוועקגעגאנגען" האט אין יעדן פלאץ און תקופה אנגענומען אן אנדער פארעם -- שמד, אידאלאגיע אא"וו; אבער געגאנגען איז מען אייביג. 

דאס זאגט אונז, אז דער סיסטעם-אנטלויף פענאמען האט נישט מיט אונז יעצט דא, ווייל ס'איז אייביג געווען. ס'איז אייביג געווען ביי אונז און ביי אלע אנדערע סיסטעמס. איבעראל זענען פאראן אזעלכע וואס זענען נישט צופרידן און ווילן גיין. 

איז, יא, מען קען און מען מעג מתקן זיין, ווייל בעסער שאדט קיינמאל נישט. אבער צו זאגן אז "סיסטעם" איז שולדיג אין דעם אויפשטייג פון אנטלויפערס, איז נישט דער שכל'דיגסטער ארגומענט. 

יעצט, א ווארט צו די, וואס טראכטן מער-ווייניגער ווי איך. 

איך בין דא, בתוך עמי ובתוך סיסטעמתי. דאס איז מיין הויז. דא וואוין איך. דא לעב איך. דא לאַך איך, דא וויין איך. דא טאנץ איך, דא בין איך פרייליך, אומעטיג, אויפגעלייגט, טרויעריג. דא שפיל איך זיך. דא עס איך. דא בין איך געבוירן און דא וועל איך שטארבן. דא ווייסט מען פון מיר, דא וועט מען מיך געדענקען. דא וועט אמאל זיין א פיצל קינד וואס וועט טראגן מיין נאמען. 

איך וויל נישט זען מיין הויז חרוב, אפילו אויב עס איז נישט מלא חן, אפילו אויב נישט אלעס געפעלט מיר, אפילו איך וואלט געקענט באשטיין אז פארשידענע זאכן זאלן זיין אביסל אנדערש. איך האב ליב דעם סיסטעם, פונקט ווי איך האב נאטירליך ליב אלץ וואס איז מיינס. 

איך וואלט זייער געוואלט אז מיין הויז זאל זיין פערפעקט, אז אלעס מיט און אין אים זאל קלאפן אויף פולע הונדערט פראצענט. אבער איך האב עס ליב אפילו מיט די חסרונות, פונקט ווי כ'האב זיך אליין ליב, מיט מיינע חסרונות. כ'האב אויך ליב מיין משפחה, הגם ווי מענטשן האבן זיי חסרונות. כ'האב ליב מיינע חברים, הגם זיי האבן חסרונות, נישט ווייניגער און נישט קלענערע ווי דעם סיסטעם. 

ווען א סיסטעם שטייט שטארק אויף פעסטע יסודות קען מען זיך ערלויבן אים צו שטופן און שטויסן. למעשה הענגט דער סיסטעם -- אוקעי, נישט אויף א האר, אבער יא אויף א שטריק. ער איז נישט דער מעכטיגער, אומרירבארער, אומבאזיגבארער ריז וואס ער איז אמאל געווען. ער הענגט אויף א שטריק, לאז זיין א דיקן. ווערט ער אבער אלץ שווערער, און די וואס האלטן אים אונטער ווערן אלץ שוואכער. 

ארונטעררייסן מיט נעגאטיווע סענטימענטן שעדיגט אים מער ווי מיר ווילן. שטויסן שטעלט זיין קיום אין געפאר. אמאל האט מען זיך געקענט מער ערלויבן, ווייל ער איז געווען שטארקער און געקענט מער פארנעמען. היינט איז ער א קרעכצנדער זקן. קלעפ און העק שטעלן זיין לעבן אין סכנה. 

דער סיסטעם וועט בלייבן, לכאורה. אזוי איז אייביג געווען. מיר וועלן זען מער מענטשן אים איבערלאזן; איבערקריכן די צוים וועט אין דער צוקונפט לכאורה ווערן אן אפטערע ערשיינונג. ס'איז נישט אויסגעשלאסן אז עס וועט קומען צו א מצב, ווען יעדער יחיד וועט פאר זיך האבן צוויי אייניגע ברירות פון בלייבן אדער גיין. עס קען זיין אז דער סיסטעם וועט זיך ווייטער אנטוויקלען, אזוי ווי ער האט געטאן ביז היינט, און מיר וועלן זיך טרעפן מיט אנדערע דינאמיקס. 

אלעס קען זיין און גארנישט ליגט, באמת, ביי קיינעם אין די הענט. מיין שכל זאגט אבער אז דער בעסטער מהלך איז צו אקצעפטירן דעם סיסטעם ווי ער איז, און פרובירן זיך מאכן באקוועם אין זיינע גרעניצן. אויב באזייטיגט מען די רוגזה, די באשולדיגונגען, און מען זעצט זיך אוועק טראכטן תכלית וואס מען וויל, וואס איז מיר נישט גוט, וויאזוי וואלט מיר געווען בעסער, קען מען געפינען א וועג אין לעבן אן פיין און אנגסט, אן וויי טאן זיך און אנדערע. 

איך ווייס אז מיין הנחה וועט צו א סך נישט קלינגען צו איבערצייגעוודיג. איך פארשטיי אויך אז וואס איך זאג איז ווייט נישט פריי פון לאגישע לעכער. מען קען פונקט אזוי מאכן א קעיס אויף פארקערט. איך אליין קען עס באווייזן; כ'בין זיכער, אז אנדערע קענען עס טאן נאך בעסער. אייגנטליך, מען קען אויף יעדער זאך מאכן א קעיס לכאן ולכאן, אייביג און איבעראל. אלא וואס יא, איך האב געפרואווט טיילן מיין פערספעקטיוו, און איך האף, אז מענטשן וואס טראכטן ווי איך און פלאנירן נישט קיין דראסטישע שריט, וועלן אין דעם פאסט געפינען עפעס, וואס וועט ביי זייער הארץ און מוח נושא-חן זיין.